2008 krizi hakkında düşündüklerim

bir ekonomist değilim, eğitimim/bilgim/ilgim de yeterli değil... açık maçık, kamu yönetimi öğrenimi görmekte olduğum için hani hiç değilse ucundan kulağından temasım var diye... eh, gazete de okumuyor değilim ya...

benim de bu krize ilişkin tespitlerim var. yorumlamak ya da eleştirmek isteyenler, mümkünse tamamen amatör hatta bırakın amatörü "kahve ağzı" seviyesinde bir entry olduğunu hiç akıldan çıkarmasın. "sayın öztürk" falan diye yorum yazmayın yani başlığa...

1- kriz finans sektöründe çıkmış hede. reel sektör (bakkaldan alınan ekmeğin, tarladaki buğdaydan mideye kadar geçirdiği süreç :p) dedikleri alanda etkisi kademe kademe artarak hissedilecek. yabancı piyasalarda henüz ortaya çıkmadan türkiye'de "teğet geçecek hamdolsun" demenin alemi yok, ancak finans açısından da öyle büyük bir çalkantı yaşamadık sanki henüz.

2- batan şirketler dev sermayeler. korkunç riskler almışlar. türkiye'ye yatırım yapan yabancılar için türkiye bir risk pazarı değil, adeta pazar araştırması denilebilir. parayı çekeceklerini tahmin etmiyorum. yabancı sermaye türkiye'den "kaçmaz" ama zararlarını telafi etmek isteyecekleri de kesin, "güvenli liman" şeysi bana inandırıcı gelmiyor.

3- türkiye'yi en çok etkileyecek olan yabancı kaynaklı maliyetler. özellikle de enerji. dolar fırlayınca petrol fiyatları düşse bile bizim üreticimize maliyet yükü getiriyor.

4- bu noktada, bizim hükümet abd gibi milyar dolarlık bir finans paketiyle piyasaları yatıştıracak konumda değil, o belli. buna ihtiyaç da yok. büyük işten çıkarmalar yaşanmaması için maliyetleri düşürecek önlemler alınmalı. mesela enerji fiyatları için radikal kararlar alınmalı.

5- bu kriz akp gibi oy satın alan partilere yarayacak. fakirin sobası yıllardır akp'nin kömür rüşveti ile yanıyordu, şimdi ocağı da akp tarafından yakılacak. bunun maliyetleri devlete fatura ettirilmemeli. yoksa akp kendi ayağına işemiş olur.

6- muhalefete yapacak hiç bir şey kalmadı. faiz dışı fazla tartışmalarından bile galibiyetle çıkan, tam bir politika cambazı olan akp'yi yıkacak bir muhalefet yok. bu yüzden bu kriz ortamında akp'nin büyük oy oranlarıyla yerel seçimlerden galip ayrılacağını tahmin ediyorum.

7- büyük buhran gibi bir aşırı işsizlik oluşur mu bilmem. oluşmasına daha var, onu biliyorum. iş o noktaya gelirse domino etkisi yaşanacağı kesin. henüz işin kokusu çıkmadı.

8- büyük buhran ne demek. kahve algısına tezat oluşturacak biçimde, aşırı enflasyon olmayacak. tam tersine deflasyon yaşanacak. ancak üretim/tüketim her şey duracak. benim tahminim işin o kadar büyümeyeceği. ama "enjoy kapitalizm" çılgınlığının da "tarihin sonu" saçmalığının da yanlış olduğu anlaşıldı.

9- gaza gelmeyin! işler düze çıkacak. çıkınca her şey eski tas eski hamam gidecek. kapitalizm dediğimiz şey bir insan gerçeğidir. ne kadar vahşice olduğuna göre toplumdaki kapitalizm algısı değişir. babil/fenike koloni ekonomisinden beri, yani 3500 senedir farklı biçimlerde geçerli olan bir sistem kapitalizm.

10- maden, bilhassa ağır metal sektörleri asla önem kaybetmez. bunlar krizden olumlu bile etkilenebilir. yatırım yapacaklara ya da iş arayanlara tavsiye olunur. madencilik de 3500 senedir önemi azalmayan bir iş koludur. işin temelinde maden cevherlerinin kimyasal özellikleri yatıyor ve bildiğim kadarıyla bu kimyasal özellikleri de 4,5 milyar senedir hiç değişmedi (u: smiley was, is and will always be here)

tekrar hatırlatıyorum, bu görüşlerim tamamen farazi. yanlış da olabilir, saçma da. yorum yazanlar insaflı olsunlar.